Λέξεις και Σκέψεις - Κάτι τρέχει με την ελληνική οικογένεια

Από την οικογένεια-κορνίζα στην οικογένεια-βραχυκύκλωμα». Μια συζήτηση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών διερευνά το ρόλο της ελληνικής οικογένειας και τις αναπαραστάσεις της στη λογοτεχνία και την τέχνη σήμερα

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες διαφέρουν λιγότερο ή περισσότερο μεταξύ τους· όλες οι δυστυχισμένες οικογένειες, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, μοιάζουν, λέει ένας μεγάλος Ρώσος συγγραφέας στην αρχή ενός περίφημου μυθιστορήματος».

Μ’ αυτή τη φράση ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ ξεκινά το μυθιστόρημά του Άντα, παραφράζοντας την αρχή ενός άλλου ρωσικού μυθιστορήματος, της Άννας Καρένινα. Γιατί ο Τολστόι λέει το ακριβώς αντίθετο για τις ευτυχισμένες και τις δυστυχισμένες οικογένειες.
Η οικογένεια είναι ίσως ο κατεξοχήν τόπος αναπαραγωγής στερεοτύπων, ρόλων, εμμονών, μοτίβων. Τον τελευταίο καιρό, η ελληνική οικογένεια έχει γίνει εκ νέου θέμα ανάλυσης και κριτικής, βασικό μοτίβο και πηγή έμπνευσης στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία και στα εικαστικά. Από μια άλλη σκοπιά, θα ανακάλυπτε κανείς στις ποικίλες πραγματεύσεις της οικογένειας αλληγορίες και μεταφορές, απόπειρες ερμηνείας της κρίσης. Στον δημόσιο λόγο, συναντά κανείς συχνά τη μεταφορά της οικογένειας ως μοτίβο περιγραφής των κοινωνικών σχέσεων – κυρίως της σχέσης του πολίτη με το κράτος. Για το «κράτος-πατερούλη» διαβάζουμε στις εφημερίδες, για την «ανευθυνότητα του πολίτη» που παραμένει εσαεί ανήλικος, εξαρτημένος… Η ελληνική οικογένεια προβληματοποιείται ως αιτία και παράγοντας της κοινωνικής και πολιτισμικής κρίσης, την ίδια στιγμή που οι οικογενειακοί δεσμοί μετατρέπονται σε καταφύγιο και δίχτυ ασφαλείας για την αντιμετώπιση της βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Στις ταινίες του Λάνθιμου, του Οικονομίδη, του Τζουμέρκα, στα διηγήματα και τα θεατρικά έργα της Λένας Κιτσοπούλου, στο θέατρο του Δημήτρη Δημητριάδη, η οικογένεια επανέρχεται ως πρόβλημα. Η οικογένεια-κορνίζα αφήνει να διαφανεί η άλλη όψη της, αυτή της οικογένειας-βραχυκύκλωμα, μιας οικογένειας σε κρίση και αδιέξοδο, μηχανής παραγωγής βίας, συγκρούσεων και καταπίεσης. Ο Δημήτρης Παπανικολάου μελετά αυτές τις νέες αναπαραστάσεις της ελληνικής οικογένειας ως έναν τρόπο για να μιλήσει κανείς πιο σύνθετα για ένα βασικό πολιτικό ζήτημα, το ζήτημα του βιοπολιτικού ελέγχου. Σ’ αυτό το σημείο άρθρωσης του προσωπικού με το πολιτικό η αποψινή συζήτηση στη Μικρή Σκηνή της Στέγης θα επιχειρήσει να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήματα, προσεγγίζοντας από  διαφορετικές πλευρές τόσο την εικόνα της «Αγίας ελληνικής οικογένειας», όσο και τον τρόπο που η οικογένεια εμφανίζεται ως θέμα στην ελληνική δημόσια σφαίρα τα τελευταία χρόνια – από τον προβληματισμό για την επιβίωση των οικογενειακών δεσμών εν μέσω κρίσης έως την «έκρηξη» της συγκεκριμένης θεματικής στον κινηματογράφο, στο θέατρο και στη λογοτεχνία.
Στη συζήτηση συμμετέχουν οι:
Άντζελα Δημητρακάκη: Συγγραφέας, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στην Ιστορία και Θεωρία της Σύγχρονης Τέχνης, Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου
Έφη Γαζή: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Θεόφιλος Τραμπούλης: Κριτικός τέχνης
Κώστας Περούλης: Συγγραφέας, σεναριογράφος
Δηώ Καγγελάρη: Θεατρολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια Θεατρολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Δημήτρης Δημητριάδης: Συγγραφέας
Κώστας Γκοτζαμάνης: Ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής
Συντονίζει ο Δημήτρης Παπανικολάου, Aναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών και εταίρος του Κολλεγίου St Cross στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Πληροφορίες:
Κάτι τρέχει με την ελληνική οικογένεια Από την οικογένεια-κορνίζα στην οικογένεια-βραχυκύκλωμα
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μικρή Σκηνή