Τάσσος Δίκας, μελάνια, 1971
ΤΟΥ ΜΑΚΗ ΚΟΥΖΕΛΗ

Στον «ηθικό ιμπεριαλισμό» της Γερμανίας καμώνεται πως αντιστέκεται ο ακροδεξιός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Ορμπάν. Και χτίζει τους φράχτες που αφήνουν έξω από τη χώρα του τους απελπισμένους πρόσφυγες για να μη μολυνθούν οι Ούγγροι. «Δεν θέλουμε να αλλάξουμε» δηλώνει, συνεπής με την ιδεολογία του. Κι ο Γερμανός σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου -ναι, αυτός που επιπλήττει τον ΣΥΡΙΖΑ γιατί δεν συνεργάστηκε με το Ποτάμι- του αντιγυρίζει πως πρόκειται για «ηθική υποχρέωση».

Κυνικός ο πρώτος, ξέρει πως οι πρόσφυγες θέλουν να πάνε στη Γερμανία, τι να κάνουν στην Ουγγαρία; Το ίδιο επιχείρημα δεν επικαλούνται και σε εμάς χρόνια τώρα οι ξύπνιοι πραγματιστές; Τυφλωμένος έτσι κι αλλιώς από λαοφιλή ξενοφοβία ο Ούγγρος πολιτικός ούτε καν σκέφτεται πιθανά πλεονεκτήματα της εισόδου μεταναστών. Τα υπολογίζουν οι γερμανικές βιομηχανίες αυτά, αλλά κι εκείνων οι πολιτικοί εκπρόσωποι δεν μπορούν να ελέγξουν τις συνέπειες από την πρωτόγνωρη ροή προσφύγων. Κι έτσι υποχωρούν στον λόγο περί ευθύνης και υποχρεώσεων, και πάλι βέβαια στο όνομα της ηθικής. Ο Γάλλος ομόλογος, πιο σοσιαλιστής αυτός, μιλάει για ηθικές αρχές, αναφερόμενος στην Ε.Ε. ως «κοινότητα αξιών». Κι έτσι κυκλώνει την έννοια που όλοι αποφεύγουν, την αλληλεγγύη. Όχι τη διαβόητη αλληλεγγύη μεταξύ των εταίρων, που την είδαμε σε πλήρη ισχύ κατά την περίοδο της «πρώτης αριστερής κυβέρνησης», αλλά την κοινωνική αλληλεγγύη, την έγνοια για τον άλλο στη ματιά που «με βιά μετράει» το άδικο, την αδελφοσύνη. Κατά του ιμπεριαλισμού λοιπόν ο μεν, υπέρ του ανθρωπισμού οι δε, μια χαρά αξίες υπερασπίζονται. Μας δουλεύουν; Όχι ακριβώς. Γιατί και των δυο πλευρών οι λόγοι επιχειρούν, με την παραπομπή στη ηθική, να εξορίσουν την πολιτική συμμετοχή.

Η επίκληση της ηθικής δέσμευσης, που μας υπενθυμίζει (επαρκώς δασκαλίστικα και πάλι) ο Σουλτς, υπαινίσσεται τις αρχές συγκρότησης της Ε.Ε., αρχές που υποτίθεται πως νομιμοποιούν τις παρεμβάσεις των κοινοτικών οργάνων στις εθνικές πολιτικές, τις καθιστούν επιπτώσεις των «ηθικών υποχρεώσεων», μακράν του «ηθικού ιμπεριαλισμού». Και εμείς εδώ την έχουμε βιώσει από πρώτο χέρι αυτή την παρεμβατική λειτουργία των θεσμών, όπως από την άλλη έχουμε εισπράξει και τις σκοτεινές, εθνικιστικές και ρατσιστικές συνέπειες της δήθεν υπεράσπισης της ανεξαρτησίας, της περιχαράκωσης και του εθνοκεντρισμού.

Η ακροδεξιά ψευτολογική της φυλετικής καθαρότητας είναι διαυγής στις πολιτικές της επιδιώξεις. Ο περί ηθικής κοινότητας λόγος διατηρεί όμως το πλεονέκτημα της προοδευτικότητας. Και προσπαθεί να μας πείσει πως η οικονομοτεχνικά εγκαταστημένη Ένωση προτάσσει οικουμενικού βεληνεκούς αρχές επί των οποίων εγείρονται αξιώσεις προς τους εταίρους. Ως εάν ήταν τα υποκείμενα της Ένωσης, τα εθνικά κράτη, υποκείμενα που συνυπέγραψαν το γνωστό φαντασιακό συμβόλαιο στη βάση εμπεδωμένων ηθικών αξιών. Ως εάν είχαμε να κάνουμε με μια ένωση φυσικών προσώπων, την περιορισμένη ηθική συνείδηση των οποίων δικαιούται κάθε Σουλτς να στηλιτεύει. Έλλειμμα ηθικής καταλογίζουν οι ενωμένες δυνάμεις χριστιανοδημοκρατίας και σοσιαλδημοκρατίας στους ακροδεξιούς των ανατολικών επαρχιών.

Η αυτοκριτική που εμπεριέχεται στην επίκληση μιας ηθικής αρχής, η αναγνώριση πως η αρχή αυτή δεν υλοποιείται και πως επομένως η κοινότητα -ακριβώς ως κατά Ολάντ «ηθική κοινότητα»- πάσχει εγγενώς από ένα δομικό έλλειμμα, δεν είναι αθώα. Γιατί αποκρύπτει το κύριο έλλειμμα, την κρισιμότερη δομική αντινομία της Ένωσης: τον αναγκαία μη δημοκρατικό χαρακτήρα των θεσμών που καλούνται να την υλοποιήσουν ως κοινότητα. Οι θεσμοί αυτοί δεν προβλέπουν, δεν επιτρέπουν καν, δημοκρατικό έλεγχο των αποφάσεων και των πολιτικών που ασκούνται - με γραφικό αποκορύφωμα το απίστευτο αυτό όργανο, το Eurogroup, που δεν κάνει καν τον κόπο να αποκτήσει νόμιμη ύπαρξη.
Ποια αρχή λοιπόν και ποιον κανόνα μπορεί να κατηγορηθούν ότι παραβιάζουν οι χώρες του ανατολικοευρωπαϊκού καπιταλισμού μη αποδεχόμενες τη γερμανική ευκολία προσαρμογής και άρσης των κοινοτικών συνθηκών; Κι εδώ το σχήμα γίνεται οξύμωρο. Η δημοκρατία έχει ανάγκη από ευλυγισία, από ανάληψη πολιτικής πρωτοβουλίας μπροστά σε κοινωνικά ζητήματα, απαιτεί δράση, απαιτεί πολιτική ενόψει κρίσεων. Γι' αυτό όμως προϋποθέτει θεσμούς που λογοδοτούν, διαδικασίες συμμετοχής και ελέγχου. Προϋποθέτει πολιτικές δομές που μπορούν πράγματι να άρουν ή να τροποποιήσουν μια σύμβαση όταν οι συνθήκες την καθιστούν αναποτελεσματική ή και επικίνδυνη, όπως το «Δουβλίνο ΙΙ» ή ίσως και το Σέγκεν.

Η σημερινή κρίση του προσφυγικού δεν είναι ούτε κρίση ηθικής ούτε απλή εμπλοκή. Είναι απόρροια του διαστροφικού ελλείμματος δημοκρατίας, καθοριστικού ήδη κατά την ίδρυση αυτού του είδους της κοινότητας. Ας μην μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι η σημερινή κατάσταση εμφανίζει τα σημάδια της αποσάθρωσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
 
πηγή: avgi.gr,  Κυριακή, 27 Σεπτεμβρίου 2015