Η καλοσύνη είναι η ωραιότητα εν δράσει

[ Παναγιώτα Ψυχογιού / ARti news / 23.05.16 ]

Για τον Ρουσσώ, η  καλοσύνη είναι «η ωραιότητα εν δράσει».
 
Η καλοσύνη εκλαμβάνεται πολλάκις ως αφέλεια ή αδυναμία ιδίως όταν δίνεται χωρίς όρια και διάκριση. Όταν όμως συνοδεύεται με φρόνηση,  χωρίς ανάγκη ανταπόδοσης (επηρμένη καλοσύνη) δεν στρέφεται εναντίον του εαυτού αλλά γίνεται πηγή δύναμης και αλλαγής του κόσμου.

«Δεν υπάρχει μεγαλείο εκεί που δεν υπάρχει απλότητα, καλοσύνη και αλήθεια», λέει και ο Τολστόι ενώ ο Μακιαβέλι συνδέει την καλοσύνη με την αδυναμία.


Η καλοσύνη προς τον Άλλο δεν είναι πηγή δύναμης αλλά αδυναμία όταν ο Άλλος γίνεται ο μεγάλος Άλλος, η ιδανική μητέρα, η«καταστροφική και ιερή μητέρα»! Τότε η καλοσύνη γίνεται υποχρέωση και καθήκον, επιδιώκοντας την ανταπόδοση μέσω της αναγνώρισης και της αποδοχής. Η καλοσύνη λειτουργεί τότε ως ένας ραγισμένος, παράφωνος καθρέφτης της υπέρτατης μητέρας.

Καλοσύνη δεν είναι ωστόσο να καθρεφτίζεσαι στο αδηφάγο βλέμμα των άλλων. Το να είσαι καλός είναι όντως αρετή. Αλλά η καλοσύνη δεν είναι αδυναμία. Αντιθέτως, η μακιαβελική και κάθε άλλη μορφή κακίας είναι αδυναμία. Η καλοσύνη είναι σημάδι σοφίας. Ο κακός είναι μικρόψυχος και βλάκας!

Για τον Πλάτωνα,«η καλοκαγαθία είναι συνήθεια προαιρετική των καλύτερων ανθρώπων». Για τον Κομφούκιο, «αυτός που είναι πραγματικά καλός, δεν είναι ποτέ δυστυχής». Γιατί η καλοσύνη είναι η έμπρακτη απόδειξη της γνώσης ότι η ζωή δεν έχει γυρισμό και είναι λίγη για να σπαταλιέται σε κακίες και ματαιοδοξίες. Για τον Ρουσσώ στον «Αιμίλιο» την πρώτη θέση στην κλίμακα των αξιών έχει η καλοσύνη. Στην Πρώτη Πραγματεία της Γενεαλογίας της Ηθικής, ο Νίτσε δεν αντιστρατεύεται την έννοια της καλοσύνης αλλά το γεγονός ότι παρουσιάστηκε ως μασκαρεμένη μορφή της παθητικότητας, της δειλίας και της μνησικακίας. Η «ευλογημένη καλοσύνη» συνδέεται με γνώση και έλεγχο των συναισθημάτων μας, κατανόηση των άλλων και προσφορά όπου χρειάζεται. Είναι με σύγχρονους όρους η λεγόμενη «ηθική νοημοσύνη», κατά τον Coles. Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζεις το σωστό και να μπορείς να το κάνεις. Είναι ο σεβασμός στους άλλους, το να νοιάζεσαι για την ευημερία και τα αισθήματα των άλλων, το να σέβεσαι τις αξίες και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων ακόμη κι αν διαφωνείς μαζί τους. Είναι η πρακτική της δικαιοσύνης, της προσφοράς, αντίδοτο στη μιζέρια και στην απώλεια της ανθρωπιάς. Είναι  η αρετή των δυνατών ανθρώπων.

Ο  Brecht δικαίως καταλήγει ότι «κανείς δεν μπορεί να είναι καλός για πολύ, αν δεν υπάρχει ζήτηση για καλοσύνη». Δικαίως  επίσης αναρωτιέται:

«Τι ωφελεί η καλοσύνη
Όταν οι καλοί παρευτύς δολοφονούνται
Ή δολοφονούνται αυτοί
Που δέχονται την καλοσύνη;[...]
Αντί να είστε καλοί μονάχα, προσπαθείστε
Να δημιουργήσετε μια κατάσταση που να κάνει
Δυνατή την καλοσύνη, ή καλύτερα
Περιττή!»
Και ο Ελύτης το λέει ακόμα καλύτερα:
«Καλωσύνη ἐδῶ ποὺ βρέθηκε μές στὶς λυκοποριές
Πρέπει νἄχει μπαροῦτι στὸ σελλάχι της
Καὶ νὰ δαγκάνει κάμες».
Κι ο Λειβαδίτης:
«Ευλογημένοι αυτοί που τα δώσανε όλα κι ύστερα κοίταξαν έν’ άστρο
σαν τη μόνη ανταπόδοση».