Μακριά πάντα από τα φώτα της δημοσιότητας, πολύ κοντά, όμως, στο φως της έρευνας και της πνευματικής αναζήτησης.
Η εργασία του και μόνο στους Προσωκρατικούς αξίζει τον θαυμασμό όλων, όσοι, ανά τον κόσμο, ενδιαφέρονται για τις απαρχές του παγκόσμιου διαφωτισμού και της φιλοσοφίας-επιστήμης.
Θα δούμε εκεί τον μόχθο του, επί σαράντα χρόνια, τόσο μεταφραστικά όσο και γραμματολογικά και -κυρίως- τη μεγάλη του συμβολή στην κατανόηση των μυθολογικών καταβολών της ανθρωπότητας, πώς δηλαδή από τον μύθο φτάσαμε στον λόγο. Θα κατανοήσουμε ότι οι απαρχές του λόγου είναι ο χώρος ελευθερίας εντός του οποίου αναπτύσσονται η προσωπική έκφραση και η ενσυνείδητη προσωπικότητα.
Επεσα πάνω στο έργο του με την προτροπή του Αιμίλιου Καλιακάτσου, εκδότη των ξεχωριστών κατ’ εμέ εκδόσεων «Στιγμή». Νόμιζα ότι είχα διαβάσει αρκετά για τους Προσωκρατικούς, όταν, όμως, είδα το έργο του Ευάγγελου Ρούσσου συνειδητοποίησα πόσο λειψά ήσαν τα αναγνώσματά μου.
Είχε εργαστεί σαράντα χρόνια στους Προσωκρατικούς και μέσα σε σαράντα μέρες τύπωσε αυτό το τεράστιο έργο: Ιστορική εισαγωγή, Ηράκλειτος, Παρμενίδης, Εμπεδοκλής· δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, λόγω ασθένειας, τον Δημόκριτο, τον Αναξαγόρα και τους υπόλοιπους.
Επιστημονικότατη η μέθοδός του. Από πού άντλησαν ιδέες οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, ποιες ήσαν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής, πόσο επηρέασαν την τέχνη του λόγου και την ίδια την ορθολογική σκέψη ο Ομηρος, ο Ησίοδος, οι λυρικοί (κυρίως ο Αρχίλοχος) και χορικοί ποιητές, τι απήχηση είχε το έργο τους στους επόμενους στοχαστές, αλλά και σε όλη την ανθρωπότητα· όλα αυτά υποτυπώνονται με θαυμαστή οξυδέρκεια και επιστημονικότητα.
Δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον Ηράκλειτο έναν από τους πιο ευφυείς στοχαστές της ανθρωπότητας. Παίρνει θέση απέναντι στο γίγνεσθαι του φιλόσοφου, στο αείζωον πυρ και στην αντιπαράθεσή του με το είναι του Παρμενίδη, το ατρεμές ον.
Στη συνέχεια, ανάμεσα σ’ αυτούς τους πνευματικούς ογκόλιθους, παραθέτει εκείνους τους μεταγενέστερους που προσπάθησαν να ισορροπήσουν ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο θεωρίες, τον Εμπεδοκλή λ.χ. και τον Αναξαγόρα.
Διαβάζει με τον δικό του τρόπο τα αποσπάσματα, αμφισβητεί μερικές ερμηνείες από κορυφαίους Ελληνιστές, χωρίς να τους απαρνείται· τουναντίον.
Είναι κρίμα που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει και τους υπόλοιπους τόμους· θα ήταν ίσως η πιο ολοκληρωμένη εργασία πάνω στους Προσωκρατικούς, ανώτερη, πιθανώς, απ’ ό,τι έχει τυπωθεί ώς τώρα. Συμμερίζομαι τη στενοχώρια του Αιμίλιου Καλιακάτσου, του εκδότη που τον πίστεψε αλλά δεν πρόλαβαν να μας δώσουν το όλον των Προσωκρατικών.
Εχει σημασία αυτή η εργασία, διότι τότε ξεκίνησαν όλα για την ανθρωπότητα: ο λόγος, η επιστήμη, ο πολιτισμός και πάνω απ’ όλα η δημοκρατία. Τέτοιοι άνθρωποι σπανίζουν πλέον.
Ευτυχώς μένει το (θαυμαστό, αλλά γνωστό σε λίγους) έργο τους. Μένει σ’ εμάς να το ανακαλύψουμε και, είτε το ενστερνιστούμε είτε όχι, να το διαδώσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου