…»Εάν η βασική μομφή κατά της κοινωνίας παρέμενε η έλλειψη κουλτούρας και ενδιαφέροντος για την τέχνη, το φαινόμενο το οποίο διαπραγματευόμαστε θα ήταν πολύ λιγότερο περίπλοκο απ” οτι στην πραγματικότητα είναι. Για τον ίδιο λόγο θα ήταν εντελώς ακατανόητο το γεγονός ότι η μοντέρνα τέχνη εξεγέρθηκε κατά της κουλτούρας αντί να αγωνιστεί απροκάλυπτα για τα δικά της «πολιτισμικά» συμφέροντα. Η ουσία του ζητήματος είναι ότι αυτό το είδος του φιλισταϊσμού, που είχε ως συνισταμένες το «ακαλλιέργητο» και το τετριμμένο, σύντομα παραμερίστηκε από μια άλλη εξέλιξη: τώρα, αντιθέτως, η κοινωνία άρχισε να ενδιαφέρεται υπερβολικά για τις αποκαλούμενες πολιτισμικές αξίες.
Η κοινωνία άρχισε να μονοπωλεί την «κουλτούρα» χάριν των δικών της σκοπών, όπως η κοινωνική θέση και το κύρος. Αυτό κυρίως είχε να κάνει με την κοινωνικά μειονεκτική θέση των ευρωπαϊκών μεσαίων τάξεων, οι οποίες- από τη στιγμή που απέκτησαν τον αναγκαίο πλούτο και διέθεταν χρόνο για ανάπαυλα- βρέθηκαν σε σφοδρή αντιπαράθεση με την αριστοκρατία και την περιφρόνησή της για τη χυδαιότητα της σκέτης φιλοχρηματίας.
Σε αυτόν τον αγώνα για κοινωνική θέση, η κουλτούρα άρχισε να παίζει έναν τεράστιο ρόλο σαν ένα από τα όπλα, εαν όχι το προσφιλέστερο, για να ανέλθει κανείς κοινωνικά, και για να «μορφωθεί» πέραν του κατώτερου επιπέδου, εκεί όπου υποτίθεται ότι βρισκόταν η πραγματικότητα, ανερχόμενος σ' ενα ανώτερο, μη -πραγματικό επίπεδο, εκεί όπου υποτίθεται ότι είχαν την εστία τους το κάλλος και το πνεύμα.
Αυτή η φυγή από την πραγματικότητα μέσω της τέχνης και της κουλτούρας είναι σημαντική όχι μόνον επειδή έδωσε στη φυσιογνωμία του πολιτισμένου ή καλλιεργημένου φιλισταϊσμού τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματά του, αλλά και επειδή ήταν μάλλον ο αποφασιστικός παράγοντας της εξέγερσης των καλλιτεχνών εναντίον των νεόκοπων προστατών τους. Οι καλλιτέχνες διαισθάνθηκαν τον κίνδυνο του εξοβελισμού από την πραγματικότητα σε μια σφαίρα εκλεμπτυσμένης συζήτησης όπου ο,τι και να έκαναν θα έχανε το νόημα του.
Ήταν μάλλον μια ύποπτη φιλοφρόνηση να αναγνωρίζονται από μια κοινωνία που έφθασε να είναι τόσο «εκλεπτυσμένη» ώστε, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του ιρλανδικού λιμού της πατάτας δεν καταδεχόταν να εξευτελιστεί ή δεν διακινδύνευε να σχετιστεί με μια τόσο δυσάρεστη πραγματικότητα χρησιμοποιώντας κανονικά τη λέξη, αλλά εφεξής αναφερόταν σε τούτη την καθημερινή τροφή λέγοντας «αυτός ο βολβός». Αυτό το ανέκδοτο εκφράζει συνοπτικά τον ορισμό του πολιτισμικού φιλισταϊσμού.
Από το βιβλίο «Hannah Arendt, η κρίση της κουλτούρας και άλλα κείμενα», μετάφραση Γ.Ν. Μερτίκας, έκδοση από τους Στάσει Εκπίπτοντες
* Η φωτογραφία είναι του Martin Parr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου