Ψυχανάλυση, μοναξιά, συλλογικότητες, φως

Συντάκτης: Γιώργος Σταματόπουλος, efsyn

 

Το πρώτο ψυχαναλυτικό ντιβάνι, σχεδόν δυόμισι χιλιετίες πριν από τον Ζίγκμουντ Φρόιντ, στήθηκε, το 'χω ξανασημειώσει, στην αρχαία Κόρινθο από τον σοφιστή Αντιφώντα τον Ραμνούσιο.

Βρήκε ένα οίκημα στην αγορά και εκεί τέχνην αλυπίας συνεστήσατο και ανήγγειλε ακροάσεις για την κατάπαυση της θλίψης (νηπενθείς ακροάσεις επήγγειλεν). Θεωρούσε ότι μπορούσε να θεραπεύσει - παρηγορήσει τους πάσχοντες με τον λόγο (τους λυπομένους διά λόγων θεραπεύειν).
Πάντα οι κινητήριες δυνάμεις της Ιστορίας και οι μηχανισμοί της κοινωνίας οδηγούν τους ανθρώπους στην απόγνωση και στη διατάραξη της ισορροπίας ψυχικού και πνευματικού κόσμου, καλή ώρα.
Προφανώς ο Αντιφών δεν θα δίσταζε να αποκαλέσει την ηλιθιότητα με το όνομά της (και της εξουσίας και της κοινωνίας). Σήμερα, λ.χ., θα απέδιδε την ευθύνη για το μέγα τραύμα της ψυχικής ανισορροπίας μας στην κυβερνώσα Αριστερά αφ' ενός και αφ' ετέρου στην ανικανότητα των πολλών να χτίσουμε τέχνη μοναξιάς.
Στο βάθος η μοναξιά δεν είναι αντικοινωνικό σύμπτωμα (Κονδύλης) αλλά κοινωνική στάση, στάση διαμαρτυρίας, διασφάλιση της ελάχιστης αξιοπρέπειας.
Η κρισιμότητα της κατάστασης μεγεθύνεται όταν γνωρίζουμε τα αίτια του σμπαραλιάσματος του κοινωνικού ιστού και της πνευματικής - ψυχικής υγείας.
Από τη μια είμαστε ορθολογιστές, αφού ξέρουμε τι θέλουμε, πού στοχεύουμε, πώς θα ικανοποιήσουμε τα συμφέροντά μας, και από την άλλη βυθιζόμαστε στη μελαγχολία, αφού ο ορθολογισμός μας πάει περίπατο, μια και τίποτε δεν μπορούμε να επιτύχουμε -ειδικά μ' αυτήν την κυβέρνηση που τόσες ελπίδες καλλιέργησε στην ελληνική κοινωνία.
Τα ψυχαναλυτικά ντιβάνια, όμως, δεν φαίνεται να είναι λυσιτελή (είναι και πανάκριβο το ξάπλωμα σ' αυτά· πού να βρεθούν πόροι...), άρα αλλού πρέπει να αναζητήσουμε την ευθυμία, που θα μας βγάλει από δυσάρεστα κι επικίνδυνα για την υγεία συναισθήματα· να μη μας πάρει δηλαδή η κάτω βόλτα, αυτό είναι το νόημα.
Μια ανέξοδη ή φτηνή λύση είναι οι φίλοι (που όσο πάει και χάνονται, όπως και οι συγγενείς...), οι παρέες, όσο είναι δυνατό και -κυρίως- οι συλλογικότητες, όσες προτάσσουν την προσφορά, την ανιδιοτέλεια, τον (διά)λογο, τον κοινό σκοπό.
Η προσφορά και ο εθελοντισμός, που σε μια πραγματική δημοκρατία δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης, ως πλεονασματικές έννοιες, σήμερα ανακουφίζουν πολλούς, έστω συγκυριακά. Οι συμμετέχοντες, κι ας είναι κάθε καρυδιάς καρύδι, αποκτούν σιγά σιγά την αίσθηση του συνανήκειν, αίσθηση που έχει χαθεί από όλες σχεδόν τις κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες.
Ταυτόχρονα μαθαίνουμε να ηνιοχεύουμε το «εγώ» μας και να δαμάζουμε τη δίψα για εξουσία που διακρίνει όλους μας (φτωχούς, πλούσιους, αριστερούς, αναρχικούς, πιστούς και λοιπά). Και ίσως μεγαλώσει και η ψυχή μας (η ελευθερία και η ανεξαρτησία).
Υπόθεση είναι, όχι εμπειρία, αποφεύγεται όμως, έτσι, προσωρινά τουλάχιστον, το αντάμωμα με τα σκοτάδια του νου, η παράλυση των νεύρων, η παράλογη απληστία κι ένα σωρό άλλα ενοχλητικά «κατασκευάσματα»...
Συνάμα, διασφαλίζεται θα 'λεγα κάποιος αυτοσεβασμός και μια εργασία δημιουργική για τα νεκρά και λυπημένα κύτταρα. Είναι μια μικρή θωράκιση απέναντι στη ζοφερή πραγματικότητα η συμμετοχή σε συλλογικότητες και ίσως να χαράσσεται και ένα προοίμιο δημοκρατικών διαδικασιών και δημοκρατικής σκέψης.
Δεν φαίνεται άλλη λύση στον ορίζοντα -για τους επιρρεπείς στη λύπη και την παραίτηση- όσο η νυν κυβέρνηση εξακολουθεί να προκαλεί την απογοήτευση, την απελπισία και αισθήματα ταπείνωσης και διάψευσης (αριστερών) προσδοκιών.

Δεν είναι σφάλμα μας -έλεγε ο Χανς Κούντσους (1901-1977, Γερμανός δημοσιογράφος και συγγραφέας) όταν γύρω μας δεν υπάρχει φως κανένα. Σφάλμα μας γίνεται όταν απ' το σκοτάδι στο φως δεν προβαίνουμε

Δεν λέω ότι οι συλλογικότητες είναι ένα σχολείο δημοκρατίας ή μια μύηση σ' αυτήν, ρίχνουν όμως φως στα σκοτάδια του κάθε σαλεμένου από την απόγνωση, δίνοντάς (μας) κουράγιο να μην τα παρατήσουμε...