ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΜΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

ΠΕΦΤΕΙ Η ΔΕΞΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΕΛΙΟ- ΠΡΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΩΝ ΜΕ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ  

ΥΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΝΟΤΟ  

Ελπίδες και φόβοι ζυγιάζονται πάνω από την Πορτογαλία, η οποία εισέρχεται από σήμερα σε ένα καινούργιο, απρόβλεπτης έκβασης κεφάλαιο της πολιτικής ζωής και των κοινωνικών αγώνων.

Πολιορκημένο από χιλιάδες διαδηλωτές, που ανταποκρίνονται στο αγωνιστικό κάλεσμα εργατικών συνδικάτων, το κοινοβούλιο της χώρας αναμένεται να εγκρίνει πρόταση μομφής κατά της υπηρεσιακής, δεξιάς κυβέρνησης του Πέδρο Πάσους Κοέλιου. Μια εξέλιξη που είναι πολύ πιθανό να ανοίξει το δρόμο για το σχηματισμό κυβέρνησης του Σοσιαλιστικού Κόμματος με στήριξη των δύο πολιτικών σχηματισμών της Αριστεράς, του Αριστερού Μπλοκ και του ΚΚ Πορτογαλίας.  

Οι περίφημες “αγορές” αντιδρούν με νευρικότητα σ' αυτήν την προοπτική, με το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων να ανεβαίνει κατά 20 μονάδες βάσεις μέσα σε μία ημέρα. Η προοπτική σχηματισμού μιας κυβέρνησης με διακηρυγμένο στόχο τον τερματισμό της λιτότητας, τεσσεράμισι χρόνια μετά την κάθοδο της χώρας στη δική της Μνημονιακή κόλαση, προκαλεί ανησυχία στους κυρίαρχους κύκλους της Ε.Ε., καθώς απειλεί να οδηγήσει σε υποτροπή την κρίση της ευρωζώνης εκεί που πίστευαν ότι την είχαν προσωρινά αναστείλει, με την υποταγή της ελληνικής κυβέρνησης. Ακόμη χειρότερα, που έχουν παράλληλα να αντιμετωπίσουν μια άλλη κρίση, την προσφυγική, που απειλεί να υπονομεύσει εκ θεμελίων το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Πώς φτάσαμε όμως μέχρι εδώ;  

Μέχρι πρόσφατα, η Πορτογαλία εμφανιζόταν από Βρυξέλλες και Βερολίνο ως ο “καλός μαθητής” της Ε.Ε., παράδειγμα προς μίμηση των άλλων χωρών που υφίστανται τον Μνημονιακό ζυγό, με πρώτη την Ελλάδα. Τα Δρακόντεια μέτρα λιτότητας μείωσαν το έλλειμμα από 11% σε 3% (αν και το δημόσιο χρέος όχι μόνο δεν υποχώρησε, αλλά αυξήθηκε από 130% σε 135%) και η Πορτογαλία βγήκε πριν από ένα χρόνο από το Μνημόνιο, αν και παραμένει υπό αυστηρή επιτήρηση. Η δεξιά κυβέρνηση Κοέλιου άντεξε στις κοινωνικές θύελλες που προκάλεσε η εφαρμογή του Μνημονίου, καθώς, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Αριστερά της Πορτογαλίας δεν κατάφερε να αναδειχθεί σε εναλλακτική κυβερνητική λύση. Η αιτία γι αυτό δεν βρίσκεται μόνο στη διάσπασή της ανάμεσα σε δύο περίπου ισοδύναμους πόλους, γύρω από το ΚΚ και το Αριστερό Μπλοκ. Κυρίως οφείλεται στο γεγονός ότι το κύμα της λαϊκής αντίστασης δεν είχε στην Πορτογαλία τα εξεγερτικά, κάποιες φορές, χαρακτηριστικά και τη διάρκεια που γνωρίσαμε στην Ελλάδα, ενώ και το οπωσδήποτε πολύ σοβαρό κόστος που κλήθηκαν να πληρώσουν τα λαϊκά στρώματα δεν ήταν της ίδιας τάξης μεγέθους- το μέσο λαϊκό εισόδημα υποχώρησε γύρω στο 9% στην Πορτογαλία έναντι 35% στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ήταν εκείνο που είχε βάλει την Πορτογαλία στο Μνημόνιο και ο προηγούμενος ηγέτης του- και φίλος του Γιώργου Παπανδρέου- Ζοζέ Σόκρατες είχε συλληφθεί για διαφθορά, φοροδιαφυγή και ξέπλυμα μαύρου χρήματος και τελούσε μέχρι πρόσφατα σε κατ' οίκον περιορισμό.  

Με αυτά τα δεδομένα, οι κυρίαρχοι κύκλοι της Πορτογαλίας και της Ευρώπης προσδοκούσαν έναν “περίπατο” του Κοέλιου στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, κάτι που, σε συνδυασμό με μια πιθανή νίκη του επίσης δεξιού Ραχόι και των συμμάχων του στις εκλογές του επόμενου μήνα, στην Ισπανία, θα σταθεροποιούσε την οικονομική Ορθοδοξία στο Μεσογειακό Νότο. Ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν κατ' αυτόν τον τρόπο. Ο δεξιός συνασπισμός SPD-CDS αναδείχθηκε μεν πρώτος, με ποσοστό 38,4%, αλλά έχασε την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία καταγράφοντας σοβαρότατες απώλειες. Η εκλογική του αιμορραγία εξέφραζε τη δυσαρέσκεια ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων απέναντι σε μια πολιτική που απλώς μετέτρεψε την οξεία κρίση σε χρόνια ύφεση, διαιωνίζοντας τη φτώχεια (βασικός μισθός στα 505 ευρώ), την ανεργία και την τεραστίων διαστάσεων μετανάστευση της μορφωμένης νεολαίας στο εξωτερικό. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα κέρδισε το 32,3% των ψήφων, το Αριστερό Μπλοκ πήρε αναπάντεχα (είχε γνωρίσει σχετικά πρόσφατα εσωτερική διάσπαση) το 10,2% και το ιστορικό ΚΚ με επικεφαλής τον παλιό μεταλλεργάτη Ζερόνιμο Σόουζα το 8,3%. Τα τρία αυτά κόμματα της αντιπολίτευσης εξέλεξαν 122 βουλευτές σε σύνολο 230, έναντι μόνο 107 του δεξιού συνασπισμού.  

Παρόλα αυτά, ο δεξιός πρόεδρος και πρώην πρωθυπουργός Καβάκο Σίλβα ανέθεσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Κοέλιου, οχυρωμένος πίσω από το επιχείρημα ότι ο συνδυασμός του ήρθε πρώτος σε ψήφους. Υπολόγιζε ότι οι Σοσιαλιστές, αν δεν σχημάτιζαν “μεγάλο συνασπισμό” με τη Δεξιά, τουλάχιστον θα έδιναν ψήφο ανοχής σε μια κυβέρνηση μειοψηφίας του Κοέλιου, κάτι που ζητούσε επίμονα η δεξιά πτέρυγα των Σοσιαλιστών, απειλώντας με αποστασία τον ηγέτη του κόμματος, Αντόνιο Κόστα. Όταν όμως άρχισε να διαφαίνεται ότι ο Κόστα, υπό την απειλή ανταρσίας της αριστερής του πτέρυγας και των συνδικαλιστικών του στελεχών, δεν θα αποτολμούσε κάτι τέτοιο, ο Σίλβα προχώρησε σε ένα δραματικών τόνων διάγγελμα στο λαό. “Στα 40 χρόνια της Δημοκρατίας μας, καμία κυβέρνηση της Πορτογαλίας δεν εξαρτούσε την επιβίωσή της από την υποστήριξη δυνάμεων που κάνουν εκστρατεία εναντίον της Συνθήκης της Λισαβόνας, του Συμφώνου Σταθερότητας, δυνάμεων που θέλουν να διαλύσουν τη νομισματική ένωση και να βγάλουν την Πορτογαλία από το ευρώ, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκουν τη διάλυση του ΝΑΤΟ”, δήλωσε ο Καβάκο Σίλβα.  

Ωστόσο, αυτή η εκφοβιστική παρέμβαση, που ουσιαστικά επιχειρούσε να θέσει εκτός “συνταγματικού τόξου” την Αριστερά, δηλαδή το ένα πέμπτο του εκλογικού σώματος, είχε τα εντελώς αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η κατακραυγή εναντίον του Σίλβα αγκάλιασε το σύνολο των δημοκρατών και των πατριωτών, που έβλεπαν τον πρόεδρο της χώρας να παραβιάζει ωμά το σύνταγμα και να καλεί, ουσιαστικά, τις διεθνείς αγορές να επιτεθούν κερδοσκοπικά στην ίδια τη χώρα του για να αποτραπεί η “ανεπιθύμητη” κυβερνητική λύση. Εκών- άκων, ο Κόστα αναγκάστηκε να προσανατολιστεί σε μια κυβέρνηση με τη στήριξη της Αριστεράς, κάτι που επισφραγίστηκε με τις διαβουλεύσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου.  

Μετά την αναμενόμενη καταψήφιση της κυβέρνησης από το κοινοβούλιο, ο Καβάκο Σίλβα θα βρεθεί σε δεινή θέση. Θεσμικά, έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει τον Κοέλιου στο αξίωμα του υπηρεσιακού πρωθυπουργού, εν όψει νέων, πρόωρων εκλογών. Ωστόσο κάτι τέτοιο θα οδηγήσει την Πορτογαλία σε ανοιχτή συνταγματική κρίση, θα επιδεινώσει τις προοπτικές της Δεξιάς ενόψει των προεδρικών εκλογών του προσεχούς Ιανουαρίου (ο πρόεδρος στην Πορτογαλία εκλέγεται απ' ευθείας από το λαό), ενώ απειλεί να ενισχύσει τη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας, με αντίκτυπο και στο ίδιο το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Το πιθανότερο, αν δεν μεσολαβήσει κάποια αποστασία από τη δεξιά πτέρυγα των Σοσιαλιστών, είναι να δώσει την εντολή στον Κόστα για το σχηματισμό κυβέρνησης.  

Πολλά είναι τα αναπάντητα ερωτήματα εν όψει ενός τέτοιου ενδεχόμενου. Πρώτα απ' όλα, δεν είναι σαφές αν το Αριστερό Μπλοκ και το ΚΚ θα συμμετάσχουν στην κυβέρνηση ή αν θα περιοριστούν να της δώσουν ψήφο κριτικής υποστήριξης- μάλλον το δεύτερο φαίνεται πιθανότερο, αν κρίνουμε τουλάχιστον από την τοποθέτηση του ΚΚ για “κυβέρνηση με πρωτοβουλία των Σοσιαλιστών”. Ασαφής παρέμενε μέχρι χθες και η προγραμματική βάση της όποιας συνεργασίας. Ο Κόστα ξεκαθάρισε ευθύς εξ αρχής ότι η κυβέρνησή του θα σεβαστεί τη δημοσιονομική πειθαρχία (έλλειμμα κάτω του 3% κλπ) που επιβάλλει η Ε.Ε. ενώ ούτε λόγος να γίνεται για έξοδο από το ευρώ (κάτι που υποστηρίζει το ΚΚ) και το ΝΑΤΟ (κοινή θέση και των δύο αριστερών κομμάτων). Εκείνα που φαίνεται να έχουν εξασφαλίσει τα δύο αριστερά κόμματα είναι η αύξηση του κατώτατου μισθού από 505 σε 530 ευρώ, η άρση του παγώματος στις συντάξεις, η επαναφορά κοινωνικών επιδομάτων και δημοσίων αργιών που είχαν καταργηθεί και η ανακοπή των ιδιωτικοποιήσεων, ιδίως στα μέσα μαζικής μεταφοράς.  

Δικαιούται να αμφιβάλλει κανείς κατά πόσο ακόμη και αυτά τα περιορισμένα, θετικά μέτρα μπορούν να εφαρμοστούν στο ασφυκτικό πλαίσιο της δημοσιονομικής πειθαρχίας και επιτήρησης που επιβάλλουν οι Βρυξέλλες. Όπως και για τη γενικότερη προοπτική της συνεργασίας με το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ένα κόμμα που ιδρύθηκε το 1973, στην τελική φάση τη δικτατορίας, σε ξεκάθαρα αντικομμουνιστική βάση, έπαιξε επί Μάριο Σοάρες το ρόλο του κυματοθραύστη απέναντι στην “επανάσταση των γαρυφάλλων”, του 1974, στήριξε τον ατλαντικό προσανατολισμό της Πορτογαλίας όλα αυτά τα χρόνια, γιγάντωσε τη διαφθορά και οδήγησε τη χώρα στη φυλακή του Μνημονίου.  

Στα ερωτήματα αυτά ασφαλώς δεν μπορεί κανείς να δώσει κατηγορηματική απάντηση από την άνεση του γραφείου του, στην Αθήνα. Οι σύντροφοι της πορτογαλικής Αριστεράς, ασφαλώς είναι σε καλύτερη θέση από μας να σταθμίσουν τα δύσκολα διλήμματα που έχουν μπροστά τους, από τη σκοπιά της υπεράσπισης των άμεσων εργατικών- λαϊκών συμφερόντων και της σοσιαλιστικής προοπτικής. Το βέβαιο είναι ότι η Πορτογαλία εισέρχεται σε μια νέα πολιτική φάση, η οποία μάλιστα έρχεται σε μια στιγμή που οι τεκτονικές πλάκες κινούνται σε ευρύτερη κλίμακα, στη νότια Ευρώπη, όπως διαμηνύει και η πορεία της Καταλωνίας προς την απόσχισή της από το ισπανικό βασίλειο. Ο χειμώνας που έρχεται προμηνύεται ιδιαίτερα ενδιαφέρων για όλους τους λαούς της νότιας Ευρώπης, που στενάζουν κάτω από το ζυγό των Βρυξελλών και του Βερολίνου.  

Η ελληνική Αριστερά είναι βέβαιον ότι θα σταθεί αλληλέγγυα στην Πορτογαλική Αριστερά σε κάθε βήμα κατά της λιτότητας και του νεοφιλελευθερισμού στην Πορτογαλία και αντιθέτως αν η Πορτογαλική κυβέρνηση, με οποιαδήποτε “ετικέτα” συνεχίζει τον παλιό δρόμο, με εκείνη ή την άλλη παραλλαγή, τότε σίγουρα θα βρει απέναντι όχι μόνο τις συνεπείς αριστερές δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη, αλλά κυρίως τον Πορτογαλικό λαό και τις προσδοκίες του.        

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΟΛΗΣ

Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2015 (ΠΗΓΗ: iskra)