Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*Η απόλυτη υποταγή της πολιτικής στα δυνατά οικονομικά κέντρα την αυτονομεί από την κοινωνία και δημιουργεί μία πολιτική τάξη που δεν έχει επαφή με τους πολίτες
Η μετάβαση από το φεουδαρχικό πολιτικό σύστημα που διαιώνιζε την κοινωνική ανισότητα, την αδικία και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στην αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία αποτέλεσε, από τον Διαφωτισμό και έπειτα, το σημείο αναφοράς για την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη μη ταξική διάκριση των πολιτών. Όλα τα χρόνια αυτού του πολιτικού συστήματος, παρά τις διαστρεβλώσεις, τις ατέλειες και τις επιβουλές που δέχθηκε από την ανθρώπινη ιδιοτέλεια, σε γενικές γραμμές εξισορροπούσε τις ταξικές αντιθέσεις, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όταν περιέπεφταν σε μεγαλύτερη ανισότητα οι κοινωνικές ομάδες.Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, το σύστημα αυτό άρχισε να λειτουργεί με όρους πολιτικού μάρκετινγκ εμπορίας και διαφήμισης, με όρους αγοράς και πολυεθνικών εταιριών, και ως εκ τούτου πνέει τα λοίσθια. Η λογική των σχέσεων της κοινωνίας με την εξουσία άλλαξε άρδην. Τα προγράμματα των κομμάτων πωλούνται ως προϊόντα στην αγορά με συνθηματικούς τρόπους, χωρίς πολιτική συνοχή και, αναλόγως με το τι επιζητά το καταναλωτικό κοινό, τα πουλάνε ως υπόσχεση. Βέβαια, μόλις οι πολίτες αγοράσουν τις υποσχέσεις, οι κυβερνήσεις λειτουργούν εναντίον τους και υπέρ των πραγματικών αφεντικών τους, δηλαδή των πολυεθνικών εταιριών. Λειτουργούν, δηλαδή, ως υπαλληλικό προσωπικό, αφού το πολιτικό προσωπικό εκπροσωπεί έμμεσα αλλά και άμεσα, πλέον, εταιρίες καθώς και το μεγάλο κεφάλαιο. Υπάρχει μια παρατεταμένη κρίση του πολιτεύματος, το οποίο αποτελεί επίφαση δημοκρατίας ή με άλλα λόγια έμμεση δικτατορία. Και υπάρχει δικτατορία, διότι τα κόμματα μιμούνται σε απόλυτο βαθμό τις μεγάλες εταιρίες στις οποίες, στην εσωτερική τους λειτουργία, η λέξη δημοκρατία είναι άγνωστη, καθώς η ιεραρχική τους δομή υπακούει στη στρατιωτική λογική της απόλυτης υποταγής στην αυθεντία. Και η μίμηση των εταιριών βρίσκεται και στη διαφθορά, επειδή, όπως αποδεικνύεται από τα πράγματα, στηρίζουν την ανάπτυξή τους στη δωροδοκία, η οποία βρίσκεται στο DNA τους. Τα ΜΜΕ λειτουργούν ως διαφημιστικές εταιρίες πώλησης της πραμάτειας τους, μέσω των πολιτευτών. Οι πολιτικές εκπομπές θυμίζουν τις κραυγές των πωλητών στη λαϊκή αγορά.
Μεταδημοκρατία στον παγκόσμιο νεοφιλελεύθερο φασισμό
Αυτό το στημένο πολιτικό σύστημα εκπροσώπησης, στην πραγματικότητα, των ολιγαρχών, είναι η επονομαζόμενη μεταδημοκρατία. Η δόμηση αυτή διαθέτει τα χαρακτηριστικά του παγκόσμιου νεοφιλελεύθερου φασισμού, με επίκεντρο τα οικονομικά νούμερα, άσχετα με την πραγματική ζωή, που δεν αντανακλούν τη βιωτή των κοινωνιών. Οι ανισότητες που δημιουργεί αυτού του είδους η πολιτική, η συρρίκνωση των δικαιωμάτων και το ξήλωμα του δημόσιου τομέα σμικρύνουν επικίνδυνα τη δημοκρατία. Αυτή είναι και η λογική της μνημονιακής πολιτικής. Η απόλυτη υποταγή της πολιτικής στα δυνατά οικονομικά κέντρα την αυτονομεί από την κοινωνία και δημιουργεί μία πολιτική τάξη που δεν έχει επαφή με τους πολίτες.Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν μπορούν να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής. Η παθητικοποίηση των πολιτών, που εκφράζεται και με την αποχή ή με ψήφο ανοχής, δηλώνει ξεκάθαρα ότι δυσανασχετούν με την απο-ιδεολογικοποιημένη κατανάλωση των προσφερόμενων πολιτικών προϊόντων. Στο γεγονός αυτό έγκειται η κεντρική αιτία της αδιαφορίας όσων χαρακτηρίζονται πολιτικά αδιάφοροι. Αυτό που σαν όρος άρχισε να ονομάζεται «ΠΑΣΟΚισμός» του οποίου η βασική λογική είναι το σπιράλ των σχέσεων της εξουσίας προς τον μεγάλο αρχηγό. Αυτό διέφθειρε μια ολόκληρη κοινωνία. Αυτές οι ρίζες του ΠΑΣΟκισμού είναι τόσο βαθιές μέσα στην κοινωνία, που δεν είναι εύκολο να διερευνήσει κανείς με ποιο τρόπο αλλάζει αυτή η συνείδηση. Μια σοβαρή αιτία της κρίσης είναι βέβαιο ότι οφείλεται σε αυτό το γεγονός.
Εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως πολύ εύστοχα έχει αναλυθεί, μετατοπίστηκε πολιτικά και έχει κεντροαριστεροποιηθεί προς τη φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία, γίνεται εμφανές ότι πλέον είναι μέρος του προβλήματος και εμποδίζει τη λύση. Και το χειρότερο είναι ότι παρέσυρε ένα τμήμα της κοινωνίας προς αυτή την ψευδαίσθηση της διεξόδου. Επομένως, η εναλλακτική πρόταση για την πολιτική διέξοδο ταυτίζεται με την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας, και είναι σαφές ότι οι μνημονιακές πολιτικές περνούν μέσα από την ποιότητα αυτής. Σε μεγάλο ποσοστό, όμως, οι πολίτες έχουν πειστεί ότι αυτή είναι πλέον η κατάσταση και δεν υπάρχει εναλλακτικός δρόμος. Φτάνουμε δηλαδή στο τέλος της δημοκρατίας;
Τι αδυνατεί να συλλάβει η Αριστερά
Ποια είναι η θέση της Αριστεράς σε αυτό το διαμορφωμένο περιβάλλον; Ο λόγος που η Αριστερά έχει αποτύχει στο παρελθόν και σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο αδυνατεί να συναρθρώσει μια συγκροτημένη πρόταση και περιπέφτει στην ανυποληψία, δεν είναι άλλος από το ότι έχει τη μονόφθαλμη οπτική της υλιστικής αντίληψης των πραγμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα ενσωματώνεται στο σύστημα του φιλελευθερισμού, σε μια διαχειριστική λογική κυνικού και ψυχρού περιεχομένου, στο οποίο με μια αναδιανεμητική πολιτική ταξικής υφής θα λυθεί το πρόβλημα. Γιατί, όμως, δεν καταφέρνει να συν-κινήσει; Κατά τη γνώμη μου, δεν μπορείς να δώσεις λύση αν συλλαμβάνεις τον μισό άνθρωπο και όχι ολόκληρο. Και ο άνθρωπος νοεί και αισθάνεται και αυτό είναι ύπαρξη. Η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα προπάντων είναι εσωτερικές διεργασίες της ανθρώπινης ουσίας και μετά διαμορφώνονται θεσμικά. Η Αριστερά αδυνατεί να το συλλάβει αυτό και για αυτό το λόγο αποτυγχάνει. Η ύλη προϋποθέτει την ύπαρξη και όχι το αντίθετο, να λύνονται δηλαδή όλα στο πλαίσιο των υλικών παραγωγικών σχέσεων.Η πολιτική διέξοδος και η μετάβαση σε μια διευρυμένη ποιοτική δημοκρατία είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία, που προϋποθέτει τη συνάντηση των υλικών παραγωγικών σχέσεων και των βαθύτερων υπαρξιακών αναγκών των ανθρώπων. Αλλιώς, η διαδικασία συγκρότησης πολιτικού υποκειμένου δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από τη συγκρότηση του εαυτού, του ατομικού και του δημόσιου, στην απόλυτη σύμπλεξη.
Αποτελεί επιτακτική ανάγκη να διαμορφωθεί ένα συλλογικό κίνημα δημοκρατίας που θα έχει τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν. Ίσως μια καινούργια οπτική με ρίζες τις υπαρξιακές ανάγκες των ανθρώπων (και όχι τη μηδενιστική ιδιοτέλεια και χρηστικότητα) με τις αξιακές αρχές του ουμανισμού, να δώσει την ποιοτική εκείνη διεύρυνση θεσμών που θα εμβαθύνουν τη δημοκρατική συνείδηση. Η σύζευξη αυτή θα συναρμόσει την Αριστερά του 21ου αιώνα που θα προτείνει τον εναλλακτικό δρόμο διεύρυνσης της δημοκρατίας και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις απεμπλοκής από τα μνημόνια. Αν δεν ηττηθεί ο εσωτερικός εχθρός που λυμαίνεται τη δημοκρατία, δεν υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης της επίθεσης των διεθνών τοκογλύφων. Για αυτό το λόγο τα αποπροσανατολιστικά διλήμματα μνημονίου-αντιμνημονίου ή ευρώ-δραχμής είναι περιοριστικά και δεν λύνουν το πρόβλημα. Η ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας που έχει επέλθει τα τελευταία χρόνια δεν υποκειμενοποιήθηκε σε ένα πολιτικό κίνημα γιατί ακριβώς δεν συν-κινήθηκε υπαρξιακά. Στη Λατινική Αμερική, που συντέθηκαν δημιουργικά τα ζητήματα των υπαρξιακών αναγκών με την Αριστερά και τον μαρξισμό, πολιτικοί σχηματισμοί πέτυχαν και πετυχαίνουν να συγκινήσουν και να διευρύνουν τους θεσμούς της δημοκρατίας με όχημα τα κινήματα που δημιουργήθηκαν.
Εναλλακτικός δρόμος υπάρχει και είναι η δημοκρατικοποίηση της χώρας, αρκεί να αναληφθούν οι πρωτοβουλίες εκείνες που, χωρίς ιδεολογικές εμμονές και δογματισμούς που χαρακτηρίζουν ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς, θα έχει ως σκοπό μια υποκειμενοποιητική διαδικασία συγκρότησης ενός κοινωνικού και πολιτικού κινήματος, ενός ξεσηκωμού, πρώτιστα πνευματικού. Η πιο μορφωμένη γενιά από σύστασης του ελληνικού κράτους έχει τη δυνατότητα με πρότυπο το ήθος και την αγωνιστικότητα να αποτελέσει την προμετωπίδα ενός αγώνα δημοκρατίας. Και τότε, μόνο τότε, θα αρθεί και η μνημονιακή εποχή.
* Ο Τριαντάφυλλος Σερμέτης είναι θεολόγος-φιλόλογος, υπ. διδάκτωρ Φιλοσοφίας
Δρόμος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου